در این مقال کوشیده‌ام اصطلاح «مکتب جنوب» را بررسی کنم تا شاید دریابیم که آیا واژۀ «مکتب» برای تعدادی از آثار نویسندگان خطۀ جنوب (فارس، بوشهر و خوزستان) کارایی و جامعیت دارد یا خیر.
اگر دنبال معنای لغوی کلمۀ مکتب بگردیم، به معنای «مدرسه» و «محل آموختن و آموزاندن» می‌رسیم. اما این واژه وقتی در کنار ادبیات، هنر و داستان قرار می‌گیرد، معنای دیگری به ذهن متبادر می‌کند. در فرهنگ آکسفورد، مکتب را «سهیم‌بودن گروهی از نویسندگان، هنرمندان و غیره در اصول، دیدگاه‌ها و روش‌ها» با یکدیگر تعریف می‌کند. فرهنگ کادن در این باره می‌نویسد: «اصطلاح مکتب ممکن است به گروهی از نویسندگان اطلاق گردد که تحت تأثیر مشترکی باهم ترکیب یافته‌اند. همچنین وفاداری به اصولی است که نویسندگان هر مکتب خود را عموماً به رعایت آن‌ها موظف می‌دانند».
از این تعاریف و آنچه در ویکی‌پدیا ذیل واژۀ مکتب نوشته شده، می‌توان دریافت که مکتب دارای ایده، فکر نو و بکر است. همان‌طور که هر فردی برای آموختن به مکتبخانه می‌رود، انتظار دانش و آموخته‌هایی را می‌کشد که پیش از آن نمی‌دانسته است. مکتب در معنایی باید دارای اندیشۀ تازه باشد که صاحب یا صاحبان آن بنیان‌گذاری کرده باشند؛ نه تقلید یا تعویض اندیشه‌ای دیگر.
از مهم‌ترین کتاب‌ها دربارۀ مکتب‌های ادبی، مجموعۀ دو جلدی «مکتب‌های ادبی» نوشتۀ «دکتر سیدرضا سیدحسینی» است که دربارۀ مکاتب و دلایل پیدایش آن‌ها به تفصیل نگاشته‌اند. مکاتب ادبی و هر مکتب نویی که پدید می‌آید، محصول تغییر و تحولاتی در جامعه، فرهنگ، سیاست و اقتصاد یک جامعه و کشور است که در سطح بیرونی زمینه را فراهم می‌کند و در سطح درونی، نویسندگان و هنرمندانی هستند که در این محیط و موقعیت زیست داشته و با تأثیرپذیری از این تغییر و تحولات و بعد از گذران از صافی دیدگاه و ذهن و اندیشۀ آنان، مکتبی نو پایه‌گذاری می‌گردد. مکتب جدید با هدف همخوانی با روحیات، سازگاری با اجتماع و برآوردن نیازهای جامعه و قالبی مناسب و رسا برای نویسنده است که بتواند سخن خود را شکل دهد و به منصۀ ظهور خلاقانه و تأثیرگذار برساند. مکتب جدید درواقع ابزار باب دندان زمانه‌اش است که هدف آن تأثیرگذاری بیشتر و عمیق‌تر است. بنابراین مکتب مجموعه‌ای از جهان‌بینی (ها)، ایدئولوژی، طرح‌ها و نظریه‌های متفاوت است که براساس ارزش‌های مادی و معنوی تعریف شده است.
متن کامل مقاله را در پرنیان بیرمی بیست‌ویکم، شماره 797، بهمن 1403 بخوانید.
دانلود از کانال تلگرام نشریه از اینجا
